Οι αλλαγές τρόπου διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας

Μελέτη του Κωνσταντίνου Σαμοΐλη

Σαν να μην έφταναν οι αλλαγές οι οποίες έγιναν στην Ελληνική το 1976, με τα νέα βιβλία Γλώσσας του Δημοτικού Σχολείου, άλλαξε και ο τρόπος διδασκαλίας της. Καθιερώθηκε, τελευταία, για πρώτη φορά, υποχώρηση του Λογοτεχνικού κειμένου σε μεγάλο ποσοστό, και εισαγωγή νέων κειμένων, όπως: συνταγές μαγειρικής, μικρές αγγελίες, διαφημίσεις, αφίσες, οδηγίες χρήσεως καφετιέρας, άρθρα από εφημερίδες και περιοδικά, ανακοινώσεις και άλλα. Το επιχείρημα των αρμοδίων είναι η προσαρμογή στον σύγχρονο κόσμο, κι αφού, βεβαίως, αυτός είναι καταναλωτικός και ανταγωνιστικός, προς τι η διαφοροποίηση και η αντίσταση; Ο Λόγος, πια, δεν είναι Τέχνη, γι’ αυτό και παντού μιλάνε για παραγωγή Λόγου, και όχι για δημιουργία. Ο στόχος είναι προφανής. Θέλουν ένα σχολείο υποταγμένο στο νόμο της αγοράς, ένα σχολείο που υιοθετεί απροκάλυπτα πλέον τα κριτήρια και τη Γλώσσα του θεάματος, του εμπορίου, της ανταγωνιστικότητας. Μιας Γλώσσας σύμφωνα με όσα μάς μαθαίνει το περιβάλλον μας να μιλάμε.

Ο πολιτικός και αγωνιστής, με το σπινθηροβόλο πνεύμα, Ίωνας Δραγούμης, είχε πει: «Κράτησε την παράδοση, για να βλέπεις, πρόσωπο με πρόσωπο, γυμνή την ψυχή σου». Μα, Παράδοση και Λογοτεχνία, πλέον, είναι ενοχλητικές. Διότι, με το Λογοτεχνικό κείμενο, η ζωή προσεγγίζεται με τις αξίες της, μεταγγίζοντας στο παιδί βιωμένη πραγματικότητα. Τώρα αποφεύγεται ο Ιδεαλισμός της ζωής και η παραγωγή νέων ιδεών, ενώ δεν καλλιεργείται και η κλίση του ανθρώπου προς τη θυσία και την υπέρβαση της εγωκεντρικής θεώρησης των πραγμάτων. Έτσι, εμποδίζεται η οικοδόμηση συνείδησης, η οποία παραδίδεται, υποταγμένη, στη γοητευτική κοινωνία του θεάματος και του εμπορεύματος.

Η Λογοτεχνία, συνδεδεμένη άρρηκτα με την Κλασσική Παιδεία, προβάλλει πρότυπα θάρρους και αυταπάρνησης, καλλιεργεί διαχρονικές αξίες, ερεθίζει πνευματικά, προσφέρει τη Γλώσσα στην ανώτερή της μορφή. Με την εισαγωγή νέων κειμένων, το μάθημα της Γλώσσας μετατρέπεται σε παροχή εγκυκλοπαιδικών - μηχανικών - τεχνικών γνώσεων, πληροφοριών, συνθηματολογικών παραινέσεων και καταναλωτικών μηνυμάτων. Είναι, δε, τόσα πολλά τα καταναλωτικά μηνύματα, που είναι αδύνατον το παιδί να αντισταθεί, καθότι η κριτική του σκέψη είναι ακόμα πολύ αδύναμη.

Με την υποχώρηση της Λογοτεχνίας υποχωρεί η ανάγνωση του Πολιτισμού, και η επίδραση του στη διαμόρφωση του χαρακτήρα, καθώς και η υιοθέτηση κριτηρίων αληθείας στη συγκρότηση του Πνεύματος των νεοελλήνων. Η ανάγνωση, πλέον, είναι χρήσιμη, μόνο, στο να παρέχει πληροφορίες. Η Γνώση υποκλίνεται στην πληροφορία, κι ας εμμένει ο λαός: «κάλλιο Γνώση, παρά γρόσι». Με τα καινούργια βιβλία συνεχίζεται η μη λειτουργική χρήση της Γραμματικής, παρ’ όλη την αρνητική εμπειρία 36 χρόνων. Επιπλέον, εξαφανίζεται και το περιεχόμενο. Άνυδρα κείμενα, τα οποία αδυνατούν να εμπνεύσουν και να διδάξουν τους μαθητές, αλλά, αντιθέτως, τους κάνουν «άβουλα πιόνια» στο σκάκι όσων κινούν και παίζουν το «παιγνίδι της Παγκοσμιοποίησης».

Μαζί με τα νέα βιβλία καθιερώθηκε και νέα μέθοδος διδασκαλίας, «ομαδο - συνεργατική», επονομαζόμενη. Χωρισμός των τάξεων σε ομάδες των 4 - 5 ατόμων. Στόχος η άλωση της πνευματικής συγκρότησης των μαθητών. Με τη μέθοδο αυτήν η πορεία προς τη Γνώση και την Αλήθεια, ως βιωμένες πραγματικότητες, βεβαίως, παύει να συντελείται πρόσωπο - κεντρικά, δηλαδή, δια του δασκάλου, όπως γινόταν μέχρι τώρα, αλλά αυτο - διδακτικώς, αφού τα παιδιά μαθαίνουν «πώς να μαθαίνουν;», κι έτσι οδηγούνται στην αυτό - ανακάλυψη της Γνώσης.

Η παρουσία του δασκάλου ατονεί, και από κεφαλή της τάξεως και οδηγός, γίνεται απλός ρυθμιστής των ομάδων. Ο κατακερματισμός της τάξεως σε ομάδες, δε, «διαφοροποιεί» την ήδη υπάρχουσα ομάδα, που ήταν η τάξη, και προσθέτει νέους αρχηγούς στη μαθητική κοινότητα, έναν από κάθε ομάδα, κι έτσι η τάξη μετατρέπεται σε σκορποχώρι. Μεταξύ των ομάδων καλλιεργείται έντονος ανταγωνισμός, και, υποσυνείδητα, προωθείται η καλύτερη ανταγωνιστική ομάδα, κατ’ εικόνα της ανταγωνιστικής και καταναλωτικής Κοινωνίας μας.
Βασικός στόχος της μεθόδου είναι η κατάργηση του δασκάλου. Ο δάσκαλος, ως πρόσωπο, είναι φορέας μιας παράδοσης αξιών, αρχών και βιωμάτων, ιστορικά επιβεβαιωμένων σ’ αυτόν τον τόπο, αλλά και παγκοσμίως. Με τον παραμερισμό του δασκάλου, οι μαθητές φτάνουν μόνοι τους στη Γνώση και στην Αλήθεια, δημιουργώντας έτσι τον νέο τύπο του αυτοδίδακτου μαθητή. Θεωρώ πως η διδασκαλία πρέπει να παραμείνει δάσκαλο - κεντρική, αρκεί κι ο δάσκαλος να είναι, πρωτίστως, πρόσωπο και όχι ρόλος. Διότι ο δάσκαλος, όπως και ο φιλόλογος, διδάσκει και με την ίδια τη ζωή του, με τον τρόπο που μιλάει και συμπεριφέρεται. Μόνο ένα πρόσωπο, και μάλιστα ειδικό, μπορεί να ενσταλάξει στις ψυχές των παιδιών το μορφωτικό αγαθό. Αν θέλουμε να διαμορφώσουμε χαρακτήρα πρέπει να μαθητεύουμε παρά τους πόδας ανθρώπου που έχει χαρακτήρα, κι αν θέλουμε να αποκτήσουμε ήθος, σε άνθρωπο που διαθέτει ήθος. Μα τα τελευταία χρόνια γίνεται λόγος μόνο για το «πώς» και όχι για το «τι», αλλά, η στείρα αυτή διδασκαλία δεν έχει θετικά αποτελέσματα.

Η Γνώση, η Αλήθεια, η Αρετή, ως συνιστώσες του μορφωτικού αγαθού, δεν μπορούν να διδάσκονται απρόσωπα και αφηρημένα, παρά μόνο ως σαρκωμένες σε ενεργά πρόσωπα.
Αυτός ο τόπος, με την Ιστορία του, την Παράδοσή του και την, εν γένει, Πνευματική του δημιουργία και πορεία, δεν πρόβαλε ποτέ το απρόσωπο κι έτσι απέφυγε τον πειρασμό και την έκπτωση της Ηθικής. Διότι αυτονομημένες: η Αλήθεια, η Γνώση και η Αρετή, από τα ενεργά πρόσωπα, καταντάει στείρα και μηδενιστική άποψη. Η προσέγγιση του μορφωτικού αγαθού ήταν πάντοτε οντολογική. Τα πάντα ήταν σαρκωμένα σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Στο διπλανό μας, στον ήρωα, στον Άγιο, στον πατέρα, στη μάνα, στη νονά, στο δάσκαλο...
Νομίζω πως σήμερα, με τα νέα βιβλία, επιχειρούν το μεγαλύτερο και καλύτερα σχεδιασμένο χτύπημα της νέας γενιάς και, συνεπώς, και της χώρας μας.

Ο μαθητής πρέπει να προσλάβει τα πάντα αυτονομημένα, αφηρημένα και αποκομμένα από τους πρωταγωνιστές της Ιστορίας, υπαρκτά και καταξιωμένα πρότυπα - πρόσωπα, ούτως ώστε, ως αυριανός πολίτης, να βιώσει και να μεταδώσει τον νέο τρόπο προσέγγισης της ζωής, κατ’ εικόνα του προϊόντος - εμπορεύματος, και καθ’ ομοίωση της εικονικής πραγματικότητας.
Η ποιότητα του περιεχομένου των νέων βιβλίων βοηθά στην άνοδο της ασημαντότητας, ώστε το παιδί να μαθαίνει τα πάντα, χωρίς να κατανοεί τίποτα. Έτσι, θα υπάρξει ένας αυριανός πολίτης χωρίς εφόδια, χωρίς αρματωσιά, ένας παροπλισμένος οπλίτης, άτομο χωρίς κριτική σκέψη. Δεν είναι τυχαίο πως αρκετά από τα σημερινά παιδιά αγνοούν σημαντικά θέματα.

(Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στο φίλο μας, ποιητή-συγγραφέα κ. Νίκο Μπατσικανή, επειδή με δική του μέριμνα κι ενδιαφέρον λάβαμε και δημοσιεύουμε την εξαιρετική τούτη μελέτη. Λόγω της σπουδαιότητας του ως άνω θέματος, το καθιερωμένο μας "ευθυμογράφημα της Δευτέρας" αναβάλλεται). Verse Monkey!