1η Απριλίου 1955: Έναρξη του Αγώνα των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων, για Απελευθέρωση

Ο Αγώνας αγκαλιάστηκε απ’ όλο το λαό της Κύπρου, κι ανέδειξε αγωνιστές, οι οποίοι με αυταπάρνηση προσέφεραν τη ζωή τους στην πατρίδα, είτε πέφτοντας νεκροί στα πεδία των μαχών, είτε ξεψυχώντας από τα βασανιστήρια, ή δι’ απαγχονισμού. Ανάλογες αγωνιστικές κινητοποιήσεις κι εκδηλώσεις γινόντουσαν και στην Ελλάδα, αντίστοιχα, και κατά τη διάρκεια του Αγώνα λειτούργησε σχέδιο αποστολής όπλων, στην Κύπρο.

Στις 9/3/1956, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθηκε στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, από το οποίο θα μετέβαινε στην Αθήνα. Την ίδια μέρα συνελήφθηκαν και οι Κύπριοι: Μητροπολίτης Κερύνειας, Παπασταύρος Παπαγαθαγγέλου και Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Και οι τέσσερις εξορίστηκαν στις Σεϋχέλλες.

Μετά από αγώνες τριών ετών, με πολλά θύματα και δεινά για τους Κυπρίους, στις 25 Νοεμβρίου 1958 άρχισε η συζήτηση του Κυπριακού στον ΟΗΕ. Τελικά, ψηφίστηκε στις 5 Δεκεμβρίου, το σχέδιο: «Περί ειρηνικής, δημοκρατικής και δικαίας λύσεως του Κυπριακού, συμφώνως προς το Χάρτην των Ηνωμένων Εθνών». Tο Φεβρουάριο του 1959, το θέμα της Κύπρου οδηγείται στη λεγόμενη «Συμφωνία της Zυρίχης». Ιούλιο του 1960 εκλέγονται τα μέλη της Κυπριακής Βουλής και, στις 15 Αυγούστου, η Αγγλική κυριαρχία τερματίστηκε. Στις 16 Αυγούστου 1960 εγκαθιδρύθηκε, επίσημα, η Κυπριακή Δημοκρατία. Πρώτος Πρόεδρος ανέλαβε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.

Πρώτο θύμα του Αγώνα, υπήρξε ο Μόδεστος Παντελή.
Συνολικά, από τους Άγγλους σκοτώθηκαν:
Γρηγόριος Αυξεντίου - Μάρκος Δράκος - Πέτρος Γιαλλούρος -Ανδρέας Κάρυος - Γεώργιος Κάρυος - Στυλιανός Λένας - Κυριάκος Μάτσης - Χαράλαμπος Μούσκος - Ηλίας Παπακυριακού - Φώτιος Πίττας - Χρήστος Σαμάρας.
Κύπριοι απαγχονισθέντες υπό των Άγγλων:
Μιχαήλ Καραολής, ετών 23, 10-5-56.
Ανδρέας Δημητρίου, ετών 22, 10-5-56.
Ανδρέας Ζάχος, ετών 24, 9-8-56.
Ιάκωβος Πατάτσος, ετών 22, 9-8-56.
Χαρίλαος Μιχαήλ, ετών 22, 9-8-56.
Μιχαήλ Κουτσόφτας, ετών 22, 21-9-56.
Στέλιος Μαυρομάτης, ετών 20, 21-9-56.
Ανδρέας Παναγίδης, ετών 22, 21-9-56.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ετών 19, 13-3-57.

Λευτεριά
(ποίημα του Ευαγόρα Παλληκαρίδη)

Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια,
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ’ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα,
μες στα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά, θάχω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θαρθεί το καλοκαίρι,
τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια,
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ’ ανεβώ θα μπω σ’ ένα παλάτι,
το ξέρω θα ’ν’ απάτη, δεν θα ’ν’ αληθινό.
Μες το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω το θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ’ αυτό.
Κόρη πανώρια, θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.

Νίκος Μπατσικανής, συγγραφέας-ποιητής