Ο αφορισμός είναι ένα ιδιαίτερο είδος σκέψης που διαπλάσσει και ένα ιδιαίτερο είδος έκφρασης, όπως η σπίθα είναι ένα ιδιαίτερο είδος φωτιάς. Πρέπει να είναι κάτι ολόκληρο στη συντομία του. Κάτι σύντομο που ανοίγει μακριές προοπτικές. Κάτι πυκνό και αυστηρό χωρίς να είναι στεγνό. Μια έκκληση στη σκέψη του άλλου, μια κρούση, ένα λογοτεχνικό είδος. Ο αφορισμός είναι ένα φιλοσοφικό επίγραμμα. Είναι ένα φιλοσοφικό ρητό , αλλά πιο εκτεταμένο, πιο αναλυμένο. Κάτι μεταξύ του «ρητού» και του συνεχούς λόγου… Τον βρίσκουμε στην εντελέστερη μορφή του στη Παλαιά Διαθήκη, στις Παροιμίες, στον Εκκλησιαστή, στη Σοφία Σολομώντος και εν μέρει στη Σοφία Σειράχ. Τον βρίσκουμε στον Λάο-Τσε, που με αφορισμούς μόνο εκφράσθηκε. Τα ρητά που αποδίδονται στους Επτά Σοφούς είναι και αυτά σύντομοι αφορισμοί. Πολλά από τα αποσπάσματα των Προσωκρατικών είναι επίσης καθαροί αφορισμοί. Αλλά δεν γράφηκαν ως αφορισμοί. Είναι φράσεις που ανήκαν σε μεγάλες συλλογιστικές συνέχειες. Η αφοριστική τους όμως μορφή ίσως βοήθησε να διασωθούνε σε μεταγενέστερα έργα. Απευθείας αφορισμούς έγραψαν εποχές πιο κουρασμένες, όπως η δική μας. Από τα σωζόμενα έργα ξεχωρίζω το «Εγχειρίδιο» του Επίκτητου, που ίσως να πήρε από τον Αρριανό την αφοριστική του μορφή και τα «Εις Εαυτόν» του Μάρκου Αυρηλίου. Δεν θα έπρεπε τέλος να θεωρήσουμε, κατά τη μορφή τους, αφορισμούς πολλούς από τους λόγους του Ιησού Χριστού.
…………………………………………………………………
Μόνο όποιος έχει οριστικά αποδεχθή τη στέρηση, την κάθε στέρηση, ακόμα και της ζωής, είναι άξιος κάτι να απαιτήση.
Όποιος δεν κατάλαβε την τιμή του να μη σε τιμά κανείς, αν και είσαι άξιος να σε τιμούνε όλοι, δεν είναι άξιος αυτής της τιμής.
Ν' αγαπάς τους δυστυχούντας είναι κοινή υπόθεση. Ν' αγαπάς τους ευτυχούντας αυτό δείχνει γνήσια αγάπη.
Θεέ μου, κάνε με αρκετά δίκαιο, ώστε να συγχωρώ κάποτε και τον εαυτό μου!
Είναι τέτοια η απόλαυση της γνώσης, τέτοια η δίψα για την καθαρή στόχαση και για τον αισθητικό λόγο, που δεν μπορώ να τα στερηθώ ούτε για μια μέρα. Και ότι αυτό είναι αμάρτημα, είναι φανερό.
Όταν είμαι μόνος μου, είμαι τουλάχιστον με τον εαυτό μου. Όταν δεν είμαι μόνος μου, δεν είμαι με κανέναν.
Το μέτρο της ευφυΐας σου ορίζει και το μέτρο της μοναξιάς σου.
Δεν αισθάνομαι την επίβλεψη του Θεού. Ένα σημείο μέσα στο άπειρο, αισθάνομαι απόλυτα μόνος. Κατά τη μοίρα δούλος, κατά τη σκέψη ελεύθερος.
Μιλάν για τις ζωντανές ψυχές των πεθαμένων. Εγώ μιλώ για τις νεκρές ζωές των ζωντανών.
Προχθές καθώς πήγαινα, σκυφτός και αφηρημένος, στη γωνιά του δρόμου συναντήθηκα τυχαία με τον εαυτό μου και τον βρήκα πολύ αλλαγμένο.
Φιλόδοξος είμαι. Αλλά δεν θέλησα ποτέ να καταβάλω τους πρόσθετους κόπους που χρειάζονται για την ανάδειξή μου. Είχα πάντα το πάθος της ουσίας και είχα πλήθος ουσία να επεξεργασθώ. Δεν μου έμεινε καιρός για τεχνάσματα.
Όταν διατυπώσω μια γνώμη, τίποτα δεν με εμβάλλει περισσότερο σε ανησυχίες από τον έπαινο των ανάξιων και τίποτα δεν με ενισχύει περισσότερο από των ανάξιων τις λοιδορίες.
Τίποτα δεν πλουτίζει το θρησκευτικό συναίσθημα, τίποτα δεν εξευγενίζει τον ερωτικό δεσμό όσο η τέχνη, η τέχνη που σκοπό της έχει την τέχνη και όχι τον θρησκευτικό προσηλυτισμό ή το κέντρισμα του ερωτισμού.
Χρειάζεται η μεγαλοφυία του Σοφοκλή και του Γκαίτε για να αντλήσης, μέσα στο φως του λόγου, χαρές και ομορφιές μεγαλείτερες ακόμα και από αυτές που σπάταλα προσφέρει στους μικρότερους το σκοτάδι.
Άλλο είναι να εκφράζης την εποχή σου και άλλο να εκφράζης τη μόδα της εποχής σου.
Ούτε ο υπαρξισμός, ούτε ο σουρρεαλισμός ευθύνονται για όλες τις αθλιότητες που γράφονται εν ονόματί τους.
Κωνσταντίνος Τσάτσος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου